Пазанда – Pazanda Ҳархела маълумотлар
O’pka kasalliklari asosan astma, bronxit, ko’krak qafasida suv to’planishi, nafas qisilishi, gidatik kist, plevrit, sil, pnevmoniyadan iborat. Eng keng tarqalgan o’pka kasalliklari astma va KOAH (surunkali obstruktiv o’pka kasalligi). O’pka kasalliklari bilan og’rigan bemorlar odatda nafas olish shikoyatlari bilan shifokorga murojaat qilishadi.
O’pka kasalliklari orasida keng tarqalgan astma; Bu o’pkada havo naychalarining torayishi natijasida bemorning nafas olishi qiyin bo’lgan holat. Bazi odamlar chang, soch, aspirin kabi narsalarga allergiyaga ega. Ular sezgir bo’lgan ushbu moddalarga tasir qilish natijasida rivojlanishi mumkin bo’lgan astma xuruji, bazida umumiy o’pka kasalligi bo’lgan astmaning birinchi alomati sifatida qaralishi mumkin. Birinchi narsa bu favqulodda vaziyatni bartaraf etishdir. Astmada eng ko’p uchraydigan shikoyatlar;
• nafas qisilishi
• 3 haftadan ortiq davom etadigan yo’tal
• Ko’krak qafasida hushtak chalish
• Ko’krak qafasidagi siqilish hissi.
Astmada nafas qisilishi hujumlar bilan birga keladi va bemorni, ayniqsa kechasi uyg’otadi. Bemorda odatda astma xurujlari orasida nafas qisilishi bo’lmaydi. Bazi bemorlarda nafas qisilishi doimiy bo’lishi mumkin. Yo’tal bilan birga astma shakllari mavjud. Ayniqsa, kechasi paydo bo’ladigan va bemorni uyg’otadigan yo’tal bo’lsa va kuchli yo’tal bo’lsa, astma ehtimolini hisobga olish kerak.
O’pka kasalliklari orasida astma ko’pincha hujumlar shaklida rivojlanadi. Hujumlar odatda tetikga ega va ko’pchilik bemorlarda bu allergendir. Bundan tashqari, infeksiyalardan keyin astma xurujlari tez-tez uchraydi. Astma xuruji paytida nafas yo’llarida yallig’lanish kuchayadi va nafas olish yo’llarini toraytiradi. Nafas yo’llarida shilliq hosil qiluvchi hujayralar sekresiyasi kuchayadi va shilliq tiqinlar paydo bo’lib, nafas olish yo’llarini to’sib qo’yadi. Buning ortidan havo yo’llari atrofidagi mushak tolalarining qisqarishi kuzatiladi, bu esa mavjud torayishni yanada oshiradi.
Astma asosan genetik kasallikdir. O’zlarining yaqin qarindoshlarida astma bilan og’rigan odamlarda astma rivojlanishi ehtimoli ko’proq. Nafasni to’liq davolash mumkin emas, ammo shifokorning bemor va uning qarindoshlari bilan yaxshi hamkorligi kasallikni to’liq nazorat qilishni taminlaydi. Boshqariladigan astma deganda nima tushuniladi; haftada ikki yoki undan kam alomatlarga ega bo’lish, haftada ikki yoki undan kam yengillashtiruvchi dori-darmonlarni qo’llash, yaxshi o’pka funksiyasi test natijalari (PEF yoki FEV), tunda yoki erta tongda uyg’onmaslik va sport, ish yoki cheklovlarsiz maktabda jismoniy faoliyat.
Eng keng tarqalgan o’pka kasalligi KOAH. KOAH, “surunkali bronxit”, “surunkali bronxit” deb ham ataladi, o’pkada havo yo’llarining torayishi tufayli nafas olish paytida havo oqimining cheklanishi bilan tavsiflanadi. Uning eng muhim xususiyati shundaki, u o’pka ichidagi va tashqaridagi havoni nafas qisilishiga olib keladigan darajada cheklaydi. Boshqa o’pka kasalliklarida bo’lgani kabi, KOAH ham nafas yo’llarining shikoyatlari bilan namoyon bo’ladi. Bemorlarning eng ko’p uchraydigan shikoyatlari:
• Yo’tal
• kutish
• Qon tupurish
• nafas qisilishi
• Qonning kislorod bilan to’yinganlik darajasining pasayishi
• Yurak yetishmovchiligi tufayli oyoqlarning shishishi
• Ko’krak qafasining tiqilishi
• xirillash
Og’ir o’pka kasalliklari, shu jumladan KOAH bilan og’rigan bemorlarda nafas etishmovchiligi paytida kislorodli terapiya qo’llaniladi. Og’ir KOAH bilan og’rigan bemorlar kuniga kamida 15 soat kisloroddan doimiy foydalanishlari kerak. Uzoq muddatli kislorodli terapiya uchun “kislorod konsentratorlari” deb nomlangan tungi o’lchamdagi kichik asboblar qo’llaniladi. Ushbu qurilmaning o’zi xona havosidan kislorod chiqaradi. Bemorlar ham bazi qo’shimcha ehtiyot choralarini ko’rishlari kerak;
• Engil jismoniy mashqlar qilish kerak. Doimiy o’tirish mushaklarni zaiflashtiradi va nafas qisilishi kuchayadi.
• Sovuq va havo ifloslangan soatlarda ko’chaga chiqmaslik kerak.
• Tez-tez oraliqda oz miqdorda ovqatlanish odatiga ega bo’lish kerak.
• Oziq-ovqatlar asosan suvli ovqatlardan iborat bo’lishi kerak. Qattiq va og’ir oziq-ovqat nafas qisilishini oshiradi.
• Hazmsizlik va gaz shikoyatlarini keltirib chiqaradigan ovqatlardan voz kechish kerak.
• Ko’p miqdorda suyuqlik ichish kerak.
• Ortiqcha vaznli bemorlarning shikoyatlari shunchalik ko’payadi. Og’irlikni nazorat qilishni taminlash kerak.
• Grippga qarshi emlash har yili kuzda berilishi kerak. Gripp bilan kasallik yomonlashadi, shikoyatlar kuchayadi va odatda kasalxonaga yotqizish talab etiladi.
