Ertaklar bolalar uchun uzbek tilida

Ovchi va qushlar – bollalar uchun o’zbek halq ertagi

Bir ovchi daraning chekkasiga to’rdan tuzoq qo’yibdi. To’r tagidagi don-dunlarga aldangan bir to’da qushlar tuzoqqa ilinib qolibdi.
Ovchi to’r tuzoqlaridan xabar olgani kelsa, unga ilingan qushlar gurr etib, to’rni ham ko’tarib, uchib ketishibdi. Qushlarning bir tan, bir jon bo’lib, ustiga-ustak, to’r tuzoqni ham ko’tarib uchishlariga lol qolgan ovchi orqalaridan quva boshlabdi.
Yo’lda bir odamga duch kelibdi. Ovchidan nega buncha hovliqib chopayotganini so’rabdi. Ovchi esa, osmonda uchib borayotgan qushlarni ko’rsatib, ularni tutmoqchi ekanini aytibdi. Haligi odam kulibdi:
— Senga Alloh aql bersin, hech jahonda uchib ketayotgan qushlarga yugurib etib bolarkanmi? — debdi.
Ovchi:
— Etsa bo’ladi, — debdi. — Tuzoqda bittagina qush bo’lsa edi, eta olmasdim, ammo, ko’rib turibsanki, ular ko’p. Shuning uchun etib olaman.

Ovchi aytgandek bo’libdi. Oqshom tushib, osmon ham qorong’ulashgani sari qushlarning har biri o’z uyasiga ketmoqchi bo’libdi. Birlari tuzoqni o’rmonga tortsa, boshqalari ko’l tomon tortar emish.

Bazilari tog’ga, yana boshqalari changalzorga talpinarmish. Oqibatda hech qaysisining aytgani bo’lmabdi. Tuzoqqa o’ralib, hammasi erga qulabdi.
Ovchi kelibdi-da, ularning hammasini tutib olibdi.
Bechora qushlar «Birlashgan o’zar, birlashmagan to’zar», degan maqolni bilganlarida edi, hammalari bir tomonga uchar va ovchi qo’liga tushmas edilar.

Opa-singil daryolar(bolalar uchun ertaklar)

Bir bor ekan, bir yo’q ekan, uch opa-singil daryolar bo’lgan ekan. Kattasining ismi Amudaryo, o’rtanchasiniki Sirdaryo va kenjasining ismi Zarafshon ekan. Amudaryo kattasi bo’lgani uchun Tojikistonning Panj viloyatidan Orol dengizigacha bo’lgan masofada yumushlarni bajarar, hammaga shirindan shakar zilol suvini ulashar ekan. Amudaryoni barcha dov-daraxtlar, giyohlar va ekin-tikinlar yaxshi ko’rar ekan. U Qoraqum va Qizilqum cho’llarini ikkiga ajratib turarkan. O’zbekiston orqali turkman eliga o’tib, suv tashir, qaytib kelib, Orol dengiziga quyilarkan. Uning shahdu shiddati juda mo’l, ko’plab ishlarni yolg’iz o’zi bajarar ekan.

Sirdaryo ham go’zallikda opasi Amudaryodan qolishmas ekan. Uning qaddi raso, yuzlari tiniq, sochlari Amudaryoday shovullab turarkan. Sirdaryo, Norin va Qoradaryo kabi daryolarning birlashishidan hosil bo’lib, bu sirni hammadan sir tutib yasharkan. Chaqqonlikda opasi Amudaryoga teng kelolmasa ham, harakatdan to’xtamas ekan. Ancha-muncha yumushlarda opasiga yordamchi ekan.

Kenjaoy Zarafshon esa jajji bo’lgani uchun har bir qilig’i o’ziga yarashar ekan. Uch opa-singil juda ahil, inoq, halol mehnat qilib kun kechirisharkan. Biri daraxtlarga suv quysa, ikkinchisi tuproqni yashnatar ekan. Uchinchisi esa havoning namligini bir maromda ushlashga hissa qo’sharkan. Ayniqsa, opalari Amudaryo „Yaxshilik qil-u, suvga ot, suv bilmasa baliq bilur, baliq bilmasa Xoliq bilur“, degan maqolni tez-tez takrorlar ekan. Bu naql Sirdaryo va Zarafshonning quloqlariga tilla zirakday taqilibdi.

Opa-singil daryolarning bag’ri kengligidan suvosti dunyosining o’simlig-u jonivorlari xotirjam maktabga, ishga qatnar ekan.

Uch opa-singil jahl, g’azab nimaligini bilmas, shuning uchun atrofdagilar bir-birini ularning ismi bilan duo qilgani qilgan ekan:

– Shahding, qudrating Amudaryoday bo’lsin, Sirdaryoday uyingga baraka kirsin, Zarafshonday shonli, shavkatli bo’lgin!

O’zlariga qiyosan qilingan duolar opa-singil daryolarga juda ham yoqarkan. Ular shu bois ham o’z ahdlaridan qaytmay, zavqlanib naf keltirishda davom etishibdi. Olis-olislarda o’z qavmdoshlari o’zanidan toshib, haddidan oshib, toshqinlarga sababchi bo’lib odamlarning, tabiatning umriga zomin bo’lishganini eshitishsa, qattiq xafa bo’lisharkan.

Uch opa-singil ko’nglining ochiqligi, saxiyligi, yaxshilikdan tolmasligi, g’azab va qahrdan yiroqligi bois kundan kunga yasharib, umri uzayaveribdi. Ular bilan do’st bo’lib yashayotgan odamlar esa hali ham farzandlariga Amudaryo, Sirdaryo, Zarafshon degan ismlarni qo’yib, daryolarni farzandlariga qo’shib suyarkanlar. Amudaryo, Sirdaryo, Zarafshon esa toza qalbini ona zaminga qo’yib, olis-olis masofalarga oqishdan tolmay elga xizmatda ekan.

Elkanli qayiq (saxiy kuz hakida ertak)

Sariq barg uzoq vaqt havoda uchdi. Shamol uni eski terakni yirtib tashladi, aylana qilib, bolalarning sayriga tushirdi, so’ng sovuq ko’lmakka botirdi.

– Bahorda, kurtaklari yashil rangga kirganda, odamlar qoyil qolishadi. Yozda ular salqin soyada dam olishni yaxshi ko’radilar, kuzda bizni oyoqlari bilan ezib tashlaydilar, – sarg’aygan barg xafa bo’ldi.

– Lekin men juda chiroyliman! Lekin buni hech kim, hech kim sezmaydi! – deb o’yladi iflos ko’lmakda muzlab qolgan barg.

Etik, poyabzal, etik yonib ketdi. Bir etik og’riqli tarzda bargni bosib o’tdi. Varaqada achinarli ovoz eshitildi, lekin afsuski, hech kim eshitmadi.

Davomini uking….

 

Qanday qilib Rojdestvo daraxti yashil bo’lib qoldi

Bir kuni kuz qaror qildi: “Qachongacha barglar va daraxtlarni yolg’iz bo’yashim mumkin? Men yordamchilarni izlashim kerak. O’rmonlar va bog’larda ish ko’p. Butalar va daraxtlar kuz libosida kiyinishi kerak. ”

– Kimni taklif qilishim kerak? – deb o’yladi kuz. – Balki sincapdir? Ular balandlikka sakraydilar, daraxtlarning tepalariga yetadilar. Siz ham quyonlar qilishingiz mumkin – ular tez yugurishadi, ular barcha o’tlarni bezashadi.

Kuz qo’llarini chayqadi sehrli so’zlar dedi: – Bunny, bunny -bunny, Maysazorda paydo bo’l.

Va yiqilishdan oldin kichkina quyon paydo bo’ldi. U orqa oyoqlarida yuguradi, quloqlari qaltiraydi.

– Qo’rqma, zainka, – deydi quyonga kuz. – Menga o’rmonga yordamchilar kerak kuz ranglari bezatmoq. Siz bilan butun bunny o’rmon jamoasini taklif qiling.

Quyon kuzgi quloqlarini qimirlatib, do’stlarini yordamga chaqirish uchun yugurdi.

Kuz qo’llarini chayqadi, sehrli so’zlarni aytdi:

– Sincap, sincap, paydo bo’ladi

Yiqilishidan oldin, panjasida yong’oq ushlab turgan sincap paydo bo’ldi.

– O’zingizga yordam bering, kuzning bekasi, – deydi sincap, – mazali findiq.

Men kuzgi findiq oldim, tishladim va dedim:

– Haqiqatan ham, yong’og’ingiz mazali, sincap. O’rmonni kuz ranglari bilan bezash uchun menga yordamchilar kerak.

Sincap qiz do’stlarini chaqirib dedi:

– Mening o’rmon do’stlarim,

Sincaplar chaqqon, yaramas!

Bizning kuzimizga yordam bering

O’rmonni yorqin ranglar bilan bo’yash.

Va sincaplar javob berishadi:

– Bizga cho’tkalar, bo’yoqlar bering,

Siz quyonlar, bizga yordam bering.

Sincaplar va quyonlar kuzgi o’rmonni bezashni boshladilar:

– sariq, qizil barglari,

U chiroyli va yorqin

Bizning kuz uchun sovg’a!

Sincaplarning eng chiroyli barglari bor: yorqin, to’q sariq-qizil.

Sincaplar bilan bezatilgan daraxtlar tik turib, o’zaro gaplashishadi:

– Biz juda chiroyli, yorqinmiz va daraxt yashil bo’lib qoldi. Ehtimol, sincaplarda unga bo’yoq etarli emas edi.

O’shandan beri o’rmondagi Rojdestvo daraxti har doim yashil edi: bahorda, yozda, qishda va kuzda. Ular hatto Rojdestvo daraxti haqida “qishda ham, yozda ham bir xil rangda” jumboq o’ylab topishdi.

Va kuz Rojdestvo daraxtiga qaradi va dedi:

– Siz har doim yashil, yumshoq va xushbo’y bo’lishingiz kerak!

Yumshoq balıksırtı

Yashil, xushbo’y!

Dunyoning yarmini aylanib chiqing

Siz yaxshiroq Rojdestvo daraxti topa olmaysiz!

Oltin Kuz ertagi

Muayyan shohlikda, malum bir davlatda sehrli o’rmon bor edi. Bu o’rmonda hamma narsa yaxshi va foydali edi. Erdagi gullar gullarga to’la edi – oq kirpikli papatyalar, ko’k ko’zli jo’xori gullari, qichitqi o’t… Ko’p turli hasharotlar o’t ichida yugurdi – mehnatkash chumolilar, ochko’z tirtillar, yoqimli ladybugs… O’rmonda va turli xil hayvonlarda yashagan – tishli bo’ri, ayyor tulki va oyoqli ayiq, va chaqqon sincap va tikanli kirpi. Va ko’plab qushlar havoda uchib yurishdi. Hamma o’rmonda o’zini yaxshi va qulay his qildi. Va ob -havo iliq va mehmondo’st edi.
Ammo bir kuni bu o’rmonda sehrgar paydo bo’ldi. U oltin xalat kiygan va undan namlik hidini olgan.
-MEN Oltin kuz… Men o’zim bilan yomg’ir, yomg’ir va shamol olib keldim. Tez orada sizning o’rmonda nam va sovuq bo’ladi, keyin opam kelib, o’rmoningizni oq adyol bilan yopadi.
Kuz yengini silkitdi va shamol esdi, daraxtlarning barglarini yirtdi, raqsga tushdi. U boshqa yengini silkitdi va osmonni qora bulutlar qopladi, yomg’ir chelakdek yog’di.
Sovuq tushdi o’rmon aholisi, Nima qilishim kerak?
Birinchi hasharotlar va o’rgimchaklar o’zlariga kelib, daraxt po’stlog’i ostiga chiqishdi. Ular uchun issiqlik bor va hech qanday shamol yoki yomg’ir dahshatli emas.
Daraxtlar barglardan tashlandi va novdalar osonlashdi, endi ularni hech narsa bezovta qilmaydi.
Qushlar ham yashirinishdi, bazilari chuqurchaga, bazilari uyaga, hatto bazilari podalarga tiqilib, issiq erlarga uchib ketishdi.
Va hayvonlar? Va ular ham juda ko’p fokuslar bilan kelishdi. Oziq-ovqat ichidagi sincap yana qo’ziqorin va reza olib keldi, yong’oq esa u erda to’yib o’tiribdi, sovuqdan qo’rqmaydi. Ayiq uxlab qoldi – iliq uyada u hech qanday sovuqdan qo’rqmaydi. Kirpi o’z oilasi bilan ayiqqa qaradi, uning chuquriga chiqdi, to’pga o’ralib yotdi. Tulki tezda mo’ynasini issiqqa o’zgartirdi va bo’ri do’stlari bilan suruvda adashdi – birgalikda qo’rqinchli narsa yo’q.
– Xo’sh, sehrgar kuz, – biz sizdan qo’rqmadik, – deyishadi o’rmon aholisi.
Kuz ularga qaradi, hech narsa demadi, faqat shamoldan tezroq o’tib ketdi va uni yomg’ir yog’di.
Va o’rmon aholisi baribir qo’rqmaydi, ular ob -havoga yaxshi tayyorgarlik ko’rishgan.
Kuzda hech narsa bo’lmadi. U ketdi va uning o’rniga Zimushka-Qish keldi. Ammo bu butunlay boshqacha hikoya.

Kechalari qorong’i, ertalabki tumanlar sovuqroq. Tushgacha shudring qurimaydi, o’rgimchak to’ridagi munchoqlar marjon kabi yaltiraydi.

Marjonlarni  uyning issiqligi uchun kuz sovg’asi!

Kelebeklarning zarhal dumaloq raqslari o’tloqlarni aylanib o’tdi, chigirtkalarning chayqalishidan gullar qotib qoldi va bo’ri o’zining baxmal mo’ynali kiyimida yam -yashil yoqa bilan bo’g’ilib o’tirganiga qancha vaqt bo’ldi! Bugun hamma narsa boshqacha. O’tlar o’rilgan, pichan yomg’irdan qoraygan. Ko’rinadigan kapalaklar yo’q, skripka chigirtkalarining skripkalari to’xtadi va mo’ynali kiyimlar bumblebees uchun juda mos keladi. Kech gullaydigan hech kim yo’q, faqat bumblebees va ular qalin qora yoqalarini yuqoriga ko’targanga o’xshaydi …

Ertalab elektr uzatish liniyasining simlari qaldirg’ochlar tomonidan kamsitiladi. Bugun emas, ertaga ular yo’lda.

Ko’rish qichqiruvchi kitlarning chinqirishi bilan amalga oshiriladi. Hamma shu yerda? Hamma tayyormi? Go’yo buyruq bergandek, ularning hammasi birdaniga uchib ketishadi, maydonlar, o’tloqlar ustida bir -ikki aylana yasab, yana simlarni tushirishadi.

Ketish vaqti keldi, vaqt keldi. Tog’lardagi qishloqlar bilan xayrlashing! Bahorda, uy tomonning dala va o’tloqlarida ko’rishguncha!