26/04/2024
Главная / Жамият / Сийдик тута олмаслик (енурез) — сабаблари,

Сийдик тута олмаслик (енурез) — сабаблари,

Сийдик тута олмаслик (енурез) — сабаблари, таснифи, даволаш, олдини олиш

Енурез, сийгоклик — одамларда пешоб ёхуд сийдик тута олмаслик билан характерланадиган касаллик. Купгина холларда енурездан азият чекувчилар болалар саналади (барча ташувчиларнинг 94,5 фоизи), успиринлар хиссасига 4,5%, катталар хиссасига еса 1% тугри келади. Сийдикни тута олмаслик асосан уйку пайтида намоён булади (75% ташувчиларда), уйкудан ташкарида бу холат кенг таркалмаган. Ушбу касаллик юзага келишининг битта ягона сабаби мавжуд емас.

 

  • Касаллик Ибн Синонинг «Китоб ал-конун фит-тиб» китобида хам кайд килиб утилган. Унда касаллик купинча чукур уйку пайтида содир булиши келтирилади.

Таркалганлиги

ДСМ-5 малумотларига кура, енурезнинг таркалганлиги 5 ёшли болалар орасида 5-10% ни, 10 ёшли болаларда 3% — 5% ни, 15 ёшдан ошганларда еса 1% ни ташкил килади.

Енурезга оид аник тиббий статистик малумотларни туплаш якинда бошланган. Касаллик оилада низоли вазиятлар ривожланишига хисса кушади; ота-оналарнинг 61% сийдик тута олмаслик жиддий муаммо деб хисоблашади. Шифокорга мурожаат килишдан олдин ота-оналар бола суюклик кабул килишини чеклаш, ётишдан олдин уни тувакка утказиш каби чораларни куллаши кенг таркалган.

Сабаблари

Купгина тадкикотчилар енурез генезида вегетатив бузилишларга мухим ахамият беришади. А. М. Вейннинг такидлашича, енурез вегетатив парасомнияга оид деб хисобланади. Енурез пайдо булишида невроз хам малум бир рол уйнайди. Психотравматик вазият бош мия катта яримашлари пустлогининг нормал фаолият курсатишида бузилишларга олиб келади. Купинча бу дисфунктсия яккол намоён булмайди ва шунинг учун бундай беморларда «курук» ва «хул» кечалар навбатланиб туриши хосдир.

Куп шифокорлар касалликнинг ирсий генезига ишора киладилар. Масалан С.П.Петровский бу «ретсессив моногибрид ирсий касаллик» деб хисоблайди ва унинг асосида сийдик пуфаги иннерватсияси ривожланишидаги аномалиялар ётади деб такидлайди. Бази тадкикотчилар енурез пайдо булишида сийдик пуфагига тасир килувчи биологик фаол моддалар (серотонин, гистамин, простоглютсин ва енг мухими — вазопрессин) секретсиясининг дисфунктсияси мухим омил еканлигини айтишади.

Аёлларда енурез чанок туби мушакларининг заифлашуви окибатида юзага келиши мумкин, бунга куйидаги омиллар сабаб булади:

Оралик муддати киска булган тугруклар;
Тез-тез огирликлар кутариш;
Мушакларнинг хаддан зиёд зурикиши;
Кичик чанок азоларида операсиялар утказилганлиги.

Таснифлаш

Касалликнинг енг кенг таркалган тури бирламчи енурез хисобланиб, бунда нисбатан катта ёшли болалар хам пешоб тута олмасликдан азият чекиши мумкин. Бола одатда 4-5 ёшида «етарлича катта» деб хисобланади, бу холда сийгоклик, урологик, неврологик ва бошка аномалиялар булмаганида, енурез дея каралади. Бази манбаларда бу давр 6-7 ёшлик деб курсатиб утилган.

Агар сийгоклик бир муддат «куруклик» (камида олти «курук» ой) дан кейин юзага келса, иккиламчи енурез ташхиси куйилади.

Тиббий тасниф

МКБ-10да ноорганик табиатли енурез Ф98.0 коди билан белгиланади. Классификатор функсионал енурез, психоген енурез, ноорганик табиатли пешоб тута олмаслик, бирламчи / иккиламчи ноорганик енурезни уз ичига олади.

5-тахрирдаги рухий хасталиклар буйича диагностик ва статистик кулланмада енурез коди 307.6 булиб, айириш тизими бузилишлари гурухига киради.

Дифферентсиал ташхислаш

Ташхис куйишда полиурия ёки шошилинч пешоб чикаришга олиб келадиган нейроген сийдик пуфаги ёки бошка касалликларни истисно килиш керак (масалан, сийдик йуллари уткир инфексияси, даволанмаган кандли диабет ёки кандсиз диабет), шунингдек дориларнинг ножуя тасири (масалан, антипсихотик дорилар, диуретиклар) шунга ухшаш реаксияга олиб келиши мумкин.

Даволаш

Хозирги даврда ахоли уртасида сийдик тута олмаслик даволанишни талаб етмайди деган нуктаи назар кенг таркалган. Бундай холда беморга факат бази бир техникаларга риоя килиш тавсия етилади. Масалан, малум бир соатларда пешоб чикариш, суюклик кабулини камайтириш, кофеин ва диуретик тасир курсатадиган бошка махсулотлардан сакланиш ва сабрли булиш. Натижада, 7 ёшли болалар орасида касалликнинг таркалганлиги 5-10% ни ташкил килади.

Шу билан бирга, енурез нисбатан яхши сифатли холатдир. Уз-узидан шифо топиш частотаси у ёки бу чоралар курилишидан катий назар йилига 15% ни ташкил килади. Аммо, етти ёшгача булган болаларнинг юзтадан еттитасида бу касаллик сакланиб колади.

Енурез стрессни келтириб чикаради, бу еса болага катта психологик юк туширади ва унинг узига булган бахосини пасайтиради, шунинг учун 6-7 ва ундан катта ёшдан бошлаб даволаниш курсини уташ тавсия етилади.

Енурезни даволашда комплекс ёндашув талаб етилади, хусусан:

  • Пешоб чикаришга чорлов юзага келганда уйгониш рефлексини хосил килиш ёки тиклаш;
  • Асаб тукимасида метаболик жараёнларни рагбатлантириш;
  • Пешоб чикариш жараёнини тартибга солувчи каватларнинг етилишини тезлаштириш;
  • Касаллик пайтида юзага келадиган невротик касалликларни тузатиш.
  • Амалда даволашнинг хар хил турлари кулланилади, улардан енурезли уйготгич (аларм-терапия) ва фармакологик терапия катта ахамиятга ега.

Енурезли уйготгич — уйгониш рефлекси бузилишида терапиянинг енг яхши усули хисобланади, айникса кечаси ажраладиган сийдик микдори унчалик катта ва сийдик пуфаги сигими унчалик кичик булмаса. Ушбу усул хеч кандай ножуя тасирга ега емас. Тасдикланган самарадорлик 80%. Бундан ташкари, касалликнинг кайталаниш даражаси жуда паст.

Медикаментоз терапия

Агар тунда ишлаб чикариладиган сийдик микдори куп булса ва уйготгичли терапия самара бермаса, медикаментоз терапияга мурожаат килинади. Бунда таблетка шаклида десмопрессин (200-400 мг) ёки тил остига куйиладиган лиофилизат (120-240 мг) билан даволашнинг самарадорлиги 70% ни ташкил килади. Дозани ошириб юбориш хавфи юкори булганлиги сабабли, хозирги пайтда назал спрейлар тавсия етилмайди. Аммо шуни такидлаш керакки, антидиуретик гормонни кабул килиш тухтатилганидан кейин касалликнинг кайталаниш даражаси юкори булиши кайд етилган.

Сийдик пуфагиниг хажми кичик булса, даволаш спазмолитиклар ёки антиколинергик препаратлар билан олиб борилиши мумкин.

Енурезни даволашда кенг кулланиладиган Имипрамин, факатгина 50% самарадорлик курсатади ва терапия купинча касалликнинг кайталаниши билан бирга кечади. Бундан ташкари, дозани ошириб юборишда кардиотоксик тасир ва улим холатлари кайд етилган. Шунинг учун хозирги вактда ундан фойдаланиш тавсия етилмайди.

Физиотерапия

Физиотерапевтик муолажалардан микроток, ултратовуш, сийдик пуфаги сохасига иссик тасир еттириш, терапевтик машклар, массаж буюрилиши мумкин.

Касалликни даволашда кегел машклари хам ёрдам беради. Бундай холда, бола малум бир муддат пешоб окимни 5-10 сониядан ушлаб туриши, кейин чикариб юбориши талаб етилади.

Енурезда гигиена коидалари

Адсорбент гигиеник махсулотлар бемор хаётини анча енгиллаштиради. Бу тушак учун копламалар, нам булмайдиган тагликлар, урологик прокладкалар булиши мумкин. Буларнинг барчаси хозирги кунда дорихоналарда мавжуд. Восита танлаганда хиддан химояловчи турига афзаллик бериш тавсия етилади.

Хаккимизда

Яна маълумот

1

Кушлар хакида кизикарли малумотлар

Кушлар бизни ураб олган. Дунёда улар булмаган мамлакат йук. Биз улар хакида тез -тез уйламаймиз, …