18/04/2024
Главная / Маданият / Климаксни давоси борми?

Климаксни давоси борми?

Климакс (менопауза) — белгилари, сабаблари, даволаш чоралари ва тавсиялар.

 

Эллик ёшдан кейин хам нафосатли булиш, ёшлик ва порлок куринишни саклаб колиш мумкинми? Ёшдан катий назар, бахтли ва шодон булиш-чи? Ха. Ва бу янги, яхширок хаёт булади, талаб эса битта — узингиз хакингизда уз вактида кайгуришингиз керак.

Климакс (менопауза) нима

Климаск (кад. юн.  — зинапоя) бу касаллик эмас, 45 ёшдан кейин хар кандай аёлнинг хаётида кузатиладиган мутлако нормал физиологик давр. Бу ёшда аёл танасида нафакат фарзанд куриш, балки аёлнинг ташки куриниши учун хам жавоб берадиган тухумдонлар аста-секин уз фаолиятини тутатишни бошлайди.

Гап шундаки, булажак тухум хужайраларни уз ичига олган фолликуллар кизлар тугилишидан олдин, улар она корнида ривожланаётган пайтда хосил булади. Фолликуллар сони генетик жихатдан аникланган ва чекланган булади хам. Фолликулларда аёлларнинг асосий жинсий гормонлари: эстроген ва прогестерон ишлаб чикарилади. Киз бола биринчи хайз кура бошлаган пайтдан бошлаб, хар ойда тухум хужайралар сарфланиб бораверади ва шу тарика уларнинг сони тугамагунча давом етади.

Менопауза даврида еса тухумдонлар фаолияти аста-секин суна бошлайди. Бунинг натижасида ёшга боглик естроген йетишмовчилиги ривожланади. Улар аёл организмнинг саломатлиги учун жавоб берадиган гормонлар булиб, тери, сочлар, мушак-скелет тизимининг холати, куриш ва барча ички органларнинг ишлаши учун жавобгар хисобланади. Эстроген танкис булганда аёл организми «карий» бошлайди ва кузгудаги акси узгара боради.

Климакс — бу табиий ва кайтариб булмайдиган жараён. Бирок, унинг окибатларини кейинга суриб бориш мумкин.

Бошланиши.

Нормал физиологик менопауза 45-55 ёшда узини намоён килиши керак. Бу вакт хайз келиши тухтаса-да, аммо тухумдонлардаги фолликуллар 8-10 йилгача сакланиб колади. Улар энди эстроген ва прогестероннинг камлиги туфайли хайз куришга сабабчи була олмай колади. Бирок, хатто бундай оз микдор аёл организмини куллаб-кувватлаш ва турли касалликларнинг ривожланишига йул куймаслик учун, масалан, суяк синишида нормал тузалиши учун етарлидир.

  • Муддатидан олдин менопауза. Хайз куришнинг 30 ёшдан 40 ёшгача булган даврда тухташи «муддатидан олдин тухумдонлар етишмовчилиги» деб аталади, бу холат даволаш лозим булган касалликдир. Унинг сабаблари ирсият, бошдан утказилган касалликлар, жаррохлик ёки медикаментоз терапиянинг айрим турлари булиши мумкин.
  • Эрта менопауза. Бу 40 дан 45 гача булган даврда бошланади, купинча ирсият билан боглик. Бирок асосийси аёл танаси зарар курмаслиги учун бу холат ташки аралашув ёрдамида тузатилади.
  • Кеч менопауза. Менструасия 55 ёшдан кейин хам давом еса, гинекологлар патологиядан шубха кила бошлайдилар. Аммо агар сизнинг буви ва онангизда хам шундай холат кузатилган булса, текширувлар, жумладан УТ текширув пайтида еса хеч кандай узгаришлар аникланмаса, унда хавотирга урин йук. Шунчаки сизда бошка аёлларга караганда кон томирлари, хотира, бугимлар ва тери холатининг яхшилиги узокрок давом этади. Аммо патология аникланса уни даволаш зарур.

Менопаузанинг биринчи белгилари ва аломатлари

Хайз сиклининг кискариши

Бунинг сабаби, аёлларда климакс бошланишида барча гормонлар даражаси пасаяди. Улар каторида хомиладорликни куллаб-кувватлаш, мунтазам равишда хайз куришга жавобгар булган прогестерон хам. Унинг етарли булмаслиги хайзнинг бузилишига, хусусан сикл давомийлигининг кискаришига олиб келади. Ушбу боскич одатда бир неча ой давом етади, аммо бир йилгача чузилиши хам мумкин.

Хайз сиклининг узайиши

Фолликуллар янада камайгач, прогестерон гормони деярли тугайди, натижада сикл чузила бошлайди. Хайзнинг икки хафта, икки ойга чузилиши ёки йилига икки марта хайз куриш — климакснинг аник белгисидир. Ушбу даврнинг хавфи шундаки, менструасиялар оралигида эндометрий сезиларли даражада усиб, гиперплазия ва эндометриал полипларга олиб келиши мумкин.

Хайз кечикишидан кейин бундай холларда келадиган ажалмалар микдори одатда жуда куп булиб, куйкалар хосил булади ва узок давом етмайди. Шу сабабли гинекологга ташрифни кечиктирмаслик зарур. Танада узгаришлар бораётган вактда усаётган эндометрий билан бир каторда турли усмалар хам фаол ривожланиши мумкин.

Кайфиятнинг кескин узгаришлари

Асоссиз агрессия, чарчок, тушкунлик — бу аломатлар хар бир аёлда индивидуал равишда намоён булади ва усмирлар утиш даврида бошдан кечирадиган хиссиётларга ухшайди. Бу, биринчи навбатда, эстрогенлар ва тестостерон (аёлларда энергия учун хам жавоб беради) даражасининг пасайиши билан боглик. Тасирчанлик уйкусизлик натижасида хам пайдо булиши мумкин, бу климакс давридаги аёлларнинг 30 фоизига тасир килади.

Тана вазни ортиши

Организм эстрогенларсиз яшашга одатланмагани боис эстрогенларни тери ости ёгларида туплашни бошлайди. Бу барча аёлларда бир хилда кузатилади ва ёг закхираси деб аталадиган коринча пайдо булади, бел эса кенгаяди. Албатта вазнни назорат килиш керак, аммо кушимча 4 кг дан камрок вазн олиш хали хавфли эмас.

Шу билан бирга, максадли равишда вазн ташлаш зарурати йук — озгин аёллар эстрогенлар сакланадиган ёг захираси кам булгани сабабли тезрок каришга мойил булишади.

Терлаш

Одатда кечаси кузатилади. Бу буйиннинг енгил терлаши ёки кийимларни алмаштириш зарурати юзага келадиган даражада булиши мумкин.

Харорат

Узок вакт давомида бирон бир сабабсиз тана хароратининг 37 ёки 37,5 даражада ушланиб туриши — бу хар доим хам яллигланиш натижаси эмас. Бу автоном асаб тизимининг дисфунксияси билан боглик булиши мумкин.

Салбий тасирлари

Албатта, менопауза — бу аёл учун хам хиссий, хам физиологик жихатдан кийин булган давр. Жинсий гормонлар даражаси пасайиши натижасида куйидагилар вужудга келиши мумкин:

  • Томирлар мурт ва синувчанлиги. Кон томирлари ва мияни химоя киладиган эстроген туфайли аёллар эркакларга караганда миокард инфаркти ва инсултдан камрок азият чекишади. Гормонлар даражаси пасайганда эса кон босими кутарила бошлайди, атеросклероз ривожланади. Бундан ташкари, бош огриги пайдо булиши мумкин.
  • Бош огриги. Кон томирларининг тонуси ва сифати узгариши сабабли.
    Суяклар муртлашиши, синишга мойиллиги. Эстрогенлар суякларда калсий сакланишига ёрдам беради. Агар ушбу гормоннинг химоя функсияси булмаса (гормонал терапияда), калсийни сакловчи препаратлар самарадорлиги пасаяди.
  • Хотира ёмонлашиши. Янги малумотларни еслаб колиш ва идрок килиш когнитив кобилияти тобора ёмонлашиб бориши кузатилади.
  • Тери, соч ва тирнокларнинг куриниши, холати ёмонлашиши.
  • Кукрак ва бачадон буйни саратони кхавфи ортиши. Шу сабабли хеч нарса безовта килмаса хам — йилига бир марта гинеколог ва маммоло хузурида профилактик курикдан утиб туриш тавсия етилади.
  • Кандли диабет ривожланиш кхавфи ортиши. Хиссий таназзул фонида харакатчанлик камаяди, иштаха еса кучайиши мумкин. Бунинг натижасида аёлларда ортикча вазн тупланиши кузатилади. Бундан ташкари модда алмашинуви хам секинлашади. Ортикча вазн еса кандли диабет, иккинчисининг фонида еса Алсгеймер касаллиги ривожланиши кхавфи ортади. Шу сабабли, климакс бошлангач тана вазни ва томирлар холатини масулият билан назорат килиш зарур.

Ижобий тарафлари.

Бачадон миомаси ва эндометриоз тугунлари йукола бошлайди. Иккала касаллик хам жинсий гормонларга боглик. Гормонлар булмаса миома сурилиб кета бошлайди. Аммо гормонларнинг сапчиш даврида (менопаузанинг бошида), эндометрийда фаол равишда полиплар ёки гиперплазиялар усишни бошлаши мумкин, шунинг учун уларни назорат килиш лозим. Олти ойда бир марта гинеколог куригидан утиш тавсия етилади.

Климакс пайтида хомиладор булиш мумкинми? Ха, базан охирги хайздан кейин икки йил ичида хомиладорликка эришиш мумкин.

Химоя воситаларидан фойдаланишни бекор килиш. Репродуктив функсия йуколиб бориши билан бирга юкорида такидланганидек охирги хайз келган кундан бир йил утиб хам бирон бир фолликул тустатдан овулясияланиши мумкин. Шу сабабли она булиш режаси булмаса химоя воситаларидан фойдаланиш хар эхтимолдан холи килади.

Гапирилмайдиган муаммолар
Пешоб тута олмаслик. Охирги хайздан беш йил утгач деярли хар бир аёлда сийдик тута олмаслик кузатилади. Бу йуталиш, акса уриш ёки кулиш вактида юзага келиши мумкин. Бунинг сабаби сийдик йулининг шиллик кавати, кин шиллик кавати каби, ингичка, курук булиб колади. Буни тузатиш учун шамча ёки малхамлардан фойдаланиш тавсия етилади.

Жинсий алока. Юкоридаги сабаб жинсий фаолликни камайтиришга хам туртки булади. Гормон етишмаслиги туфайли кинда секрет ишлаб чикарилиши тухтайди, куруклик пайдо булади, бунинг натижасида жинсий хаёт хакикий кийнокка айланади.

Ёрдам чоралари

Шифокорларнинг ёрдамига мурожаат килмасдан климакс даврида вазиятни енгиллаштиришга харакат килиш мумкин. Бирок, улар вактинча чора булиб, имкон булиб, гинекологга ташриф буюргунгача вактда фойдаланиш максадга мувофик булади.

  • Тунда ухлашга харакат килиш. Бу кахва ва аччик кора чой ичишни чеклаш дегани. Уларни кон босими паст булганда кабул килиш мумкин, бирок шунда хам бир финжондан коп булмаган микдорда.
  • Ухлашдан олдин контрастли душ кабул килиш. Бу муолажа кон томирлари ва асаб тизимига фойдали тасир курсатади. Душни илик сув билан бошлаш ва илик сув билан тугатиш лозим. Агар бундай муолажага тулик тайёр булмасангиз, дастлабки вактларда куллар учун контраст ванналардан бошлаш тавсия етилади.
  • Тинчлантирувчи утлар кабул килиш. Бу кайфиятни кутаришга ва уйкуни нормаллаштиришга ёрдам беради. Бундай воситалар кабулини бошлашдан олдин хавфсизлик максадида дастлаб шифокор билан маслахатлашиш керак.

Кайси шифокорлар билан богланиш керак

  • Гинеколог ёки гинеколог-эндокринолог
    Рефлексолог (акупунктура)
    Психолог

Аёллар учун бу даврда хаётдаги куплаб муаммолар хал килинган булади, енди улар узлари учун купрок вакт ажратишлари мумкин. Аммо бунинг учун куч ва саломатлик зарур, улар сакланиб колиши учун эса узига эхтиёткорлик билан муносабатда булиш керак. Менопаузани карилик ва хаётнинг охири деб хисобламаслик керак — бу 40 ёшли аёл кекса деб хисобланган утмишдан колган афсона.

Климакс даврида аёллар айникса сезгир булиб колади. Хатто енг зарарсиз нарсалар хам уларни дилини огритиши мумкин. Шу сабабли уларнинг якинлари аёлни бу вактда куллаб-кувватлаб туришлари, кунгилларига карашлари зарур.

Хаккимизда

Яна маълумот

scale_1200-1

Кунгил айниши сабаблари

КУНГИЛ АЙНИШ ВА ИЧ КЕТИШ САБАБЛАРИ   Овкат хазм килиш тизимингиз безовта булганда ёки соглигингизга зарар …