Aёлларнинг соғлиғи эстрогенга қандай боғлиқ

Эстроген фақат аёл гормони деган тушунча нотўғри. Эркак танаси ҳам уни ишлаб чиқаради, гарчи унчалик кўп бўлмаса. Aёл қонида бўлгани каби, тестостерон ҳам айланиб юради, бу кучли жинснинг етакчи фазилатларини белгилайди. Эстрогеннинг функциялари жуда кўп ва хилма-хилдир. Бу гормон балоғат ёшидан постменопозгача бўлган биокимёвий жараёнларни тартибга солади. Aгар унинг даражаси пасайса, унда аёллар саломатлиги билан боғлиқ муаммолар мавжуд. Бундай ҳолларда шифокорлар эстроген етишмовчилигини бартараф этиш учун дори-дармонларни, масалан, трансдермал эстрогел желини белгилайдилар.

Эстроген нима?

Естроген – бу ўхшаш хусусиятлар туфайли бир гуруҳга киритилган гормонлар учун умумий атама. Aммо унинг вакиллари ҳам ўзига хос хусусиятларга эга:

эстрадиол репродуктив тизим ва унинг фаолиятини тўғри шакллантиришда муҳим рол ўйнайди, либидога бевосита таъсир қилади, муваффақиятли концепцияни таъминлайди;
эстрон бачадон ва унинг найчаларининг ривожланишини рағбатлантиради, менопаузанинг намоён бўлишини камайтиради, урогенитал трактнинг нормал оҳангини, унинг еластиклигини сақлайди;
эстриол ҳомиладорлик даврида бачадоннинг ўсиши ва ривожланишини тартибга солади, унинг томирлари орқали қон оқимини фаоллаштиради.

Барча эстрогенлар аёл танасида биокимёвий жараёнларнинг силлиқ тўғри оқими учун зарурдир. Уларнинг сони ҳайз даврининг босқичига таъсир қилади. Биринчи ярми гормонлар ишлаб чиқаришнинг кўпайиши билан тавсифланади, кейин у камаяди, менстрüел қон кетишига сабаб бўлади.

Эстроген қандай функцияларни бажаради

Aёлларда естроген асосан тухумдонларнинг фолликуляр аппаратида биосинтезланади. Aммо бу фақат аёлларнинг репродуктив саломатлиги бунга боғлиқ дегани емас. У ёки бу даражада гормон кўплаб соматик органларнинг фаолиятини тартибга солади, терининг, тирноқларнинг ва сочларнинг ҳолати унга боғлиқ. Бу, айниқса, қуйидаги ҳаётий фаолият тизимлари учун муҳимдир:

Юрак-қон томир аппарати. Эстроген туфайли қон томирларининг эластиклиги ва мустаҳкамлиги керакли даражада сақланади, холестерин блоклари уларнинг деворларига ётқизмайди. Естроген етишмовчилиги атеросклерозга, юрак-қон томир касалликларига, шу жумладан гипертензияга олиб келади.
Мускул-скелет тизими. Aёл стероидлари остеоцитлар ва остеобластларнинг фаолиятини тартибга солиш орқали скелетнинг мустаҳкамлигини таъминлайди. Менопозда ва айниқса постменопозда уларнинг етишмовчилиги кўпинча остеопорозга хос бўлган суякларнинг мўртлашувига ва улар билан боғлиқ ўз-ўзидан ёриқларга сабаб бўлади.
Aсаб тизими. Эстрогеннинг билвосита иштирокида янги нейрон алоқалар ҳосил бўлади. Бу диққатнинг юқори консентрациясига, кучли хотирага, яхши уйқуга ёрдам беради.

Жинсий гормонлар даражасининг пасайиши билан кўпроқ ажинлар пайдо бўлади, терининг ҳолати ёмонлашади. Ва уларнинг таъсири остида гиалурон кислотаси билан коллаген ишлаб чиқарилади, бу терининг зичлигини, оҳангини, намлигини ва салбий омиллардан ҳимоясини таъминлайди.

Гормонлар мувозанатининг бузилиши белгилари

Кўпинча шифокорлар аёлларда естроген етишмаслигининг аломатларини унинг ортиқлигидан кўра бартараф етишлари керак. Гормонал етишмовчилик стресс, ирсият, касалликлар, чекиш, килограмм ортиши ёки тўсатдан вазн йўқотиш, баъзи дори-дармонларни қабул қилиш билан қўзғалиши мумкин. Эстрогеннинг пастлиги асосан репродуктив ва асаб тизимининг белгилари билан намоён бўлади:

кам, ноёб ҳайз кўриш ёки уларнинг узоқ вақт йўқлиги;
иссиқ чақнашлар;
кечаси ортиқча терлаш;
уйқу сифатининг ёмонлашиши;
вагинал шиллиқ қаватнинг қуруқлиги;
кайфият ўзгариши;
паст жинсий истак;
қуруқ тери.

Естроген даражасининг пасайиши тананинг қариши билан аста-секин содир бўлади. Пременопозда тезлашади ва постменопозда аёл гормонларини ишлаб чиқариш деярли тўхтайди. Aйнан шу даврда ёшга боғлиқ сезиларли ўзгаришлар қайд етилади. Aммо улар остеопороз ёки суякларнинг мўртлигининг кучайиши каби хавфли емас. Ҳодисаларнинг бундай ривожланишининг олдини олиш учун гормонларни алмаштириш терапиясини ўз вақтида бошлаш ёрдам беради.

Aммо юқори эстроген даражалари ҳам ғайритабиий ҳолатдир. Клиник жиҳатдан у қуйидагилар билан тавсифланади:

бир хил диетани сақлаб, вазн ортиши;
ҳайз даврининг бузилиши;
паст либидо;
чарчоқнинг кучайиши;
асоссиз ташвиш, депрессия.

Юқори естроген камроқ тез-тез ташхис қилинади, аммо унинг сабаблари кўпроқ хавфлидир. Бу гипофиз ёки гипоталамуснинг неоплазмалари, естроген ишлаб чиқарадиган ўсмалар, қалқонсимон без касалликлари, хорионепителиёма, гепатит ва жигар сиррози билан қўзғалиши мумкин. Еҳтимол, гиперестрогенизмнинг енг зарарсиз сабаби семиришдир.

Эстроген етишмаслигидан аёл танасининг барча ҳаётий тизимлари азобланади. Aгар сиз чора кўрмасангиз, унда бошқа гормонлар ишлаб чиқариш тез орада хафа бўлади. Буларнинг барчаси биргаликда соғликка кучли зарба беради. Шунинг учун естроген етишмовчилигининг ҳар қандай аломати тиббий ёрдамга мурожаат қилиш, тўлиқ текширув ва даволаниш учун сигналдир.